Hipertermia lokalna (Onkotermia) – nowe perspektywy

Słowo abskopalny pochodzi od łacińskiego przedrostka ab – w oddaleniu i scopos – cel działania. Zarówno w przypadku pacjentów poddawanych radioterapii, jak i zwierząt doświadczalnych, na których stosowano teleterapię, większość raportów na temat efektu abskopalnego dotyczy skutków przeciwnowotworowych obserwowanych poza polem promieniowania.

Większość zaobserwowanych fizjologicznych efektów abskopalnych wiąże się z napromienianiem śledziony [7]. W środowisku klinicznym obejmują one regresję raka wątroby (wątrobowokomórkowego) w wyniku radioterapii ukierunkowanej na leczenie guza usytuowanego u podstawy kręgosłupa oraz zmiany w obrazie histopatologicznym przerzutów do węzłów chłonnych u niektórych kobiet leczonych na raka piersi, ale także występują w przypadku wielu innych nowotworów, w tym chłoniaka, gruczolakoraka brodawkowatego, czerniaka, gruczolakoraka przełyku, przewlekłej białaczki limfatycznej [8-14].

Wymienione efekty pozamiejscowe pojawiają się w sąsiedztwie napromienianych komórek lub w innych nienapromienianych komórkach, które odebrały sygnały wydzielane przez komórki napromieniane. Wobec tego efekty pozamiejscowe są w jakiś sposób przekazywane z komórki napromienianej do leżącej gdzie indziej nienapromienianej komórki za pośrednictwem połączeń międzykomórkowych [14] lub poprzez wydzielanie lub wytwarzanie czynników rozpuszczalnych [15-17].

Pierwsza dotyczy białaczek i chłoniaków. Przyjmuje się, że podczas napromieniania śledziony chore limfocyty krążą w obrębie napromienianego obszaru (śledziony) i w miarę jak zmniejsza się wielkość śledziony, masy położone daleko od niej również zmniejszają swoją objętość, dając wrażenie ogólnoustrojowego efektu przeciwnowotworowego wywołanego leczeniem lokalnym.

Druga teoria dotyczy guzów litych. Zakłada się, że napromienianie miejscowe wywołuje przedostawanie się do układu krążenia inhibitorów mitozy (cytokin), które pośredniczą w rozprzestrzenianiu się efektu przeciwnowotworowego na cały organizm. Wykazano, że podniesiony poziom czynnika martwicy nowotworów we krwi po radioterapii zbiegł się w czasie z regresją raka wątroby (wątrobowokomórkowego) położonego daleko od pola promieniowania [13]. Stawiano także hipotezę, że efekt abskopalny jest roznoszony przez układ odpornościowy.

Napromienianie nowotworu w jednym miejscu wywołuje przedostawanie się do układu krążenia antygenów nowotworowych lub czynników reakcji zapalnej, które mogą powodować zwiększoną reakcję obronną skierowaną przeciwko nienapromienianym zmianom nowotworowym wykazującym się podobnymi antygenami nowotworowymi [14-22]. W oparciu o istniejącą literaturę można stwierdzić, że efekty abskopalne obserwuje się u pacjentów leczonych radioterapią, radioterapią w połączeniu z onkotermią lub tylko onkotermią [23,24].